Ποιος ήταν, τελικά, ο Νίκος Εγγονόπουλος;
Ο Ορφέας του Υπερρεαλισμού. Για κάποιους, ένας εκκεντρικός ποιητής. Για άλλους, ένας πρωτοποριακός ζωγράφος. Όμως ήταν κάτι πολύ περισσότερο: σκηνογράφος, αρχιτέκτονας, μεταφραστής, δάσκαλος , ένας αληθινός πολίτης της τέχνης. Ο Νίκος Εγγονόπουλος δεν χωρούσε σε καλούπια, διέσχιζε τις τέχνες όπως ο υπερρεαλισμός του, ελεύθερα, τολμηρά, ανατρεπτικά. Το έργο του, παρεξηγημένο στην εποχή του, σήμερα λάμπει πιο επίκαιρο από ποτέ.
Ώρα να τον γνωρίσουμε ξανά.
Μερικοί από τους πιο σημαντικούς πίνακές του
"Θυμάμαι τον Εγγονόπουλο να λέει ότι ποιήματα έγραφε μόνο όταν δεν είχε χρήματα για ν’ αγοράσει χρώματα για τη ζωγραφική του"
-Σάββας Κονταράτος, ομότιμος καθηγητής ΑΣΚΤ
Η ποιητική συλλογή του είναι διαθέσιμη στην επίσημη ιστοσελίδα του
Ο Έρωτάς του με την Λένα
Κατά τα χρόνια της διδασκαλίας του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, γεννήθηκε ένας από τους πιο καθοριστικούς και τρυφερούς έρωτες της ζωής του Νίκου Εγγονόπουλου: η σχέση του με τη συνάδελφό του, Λένα Τσιώκου, νεότερη κατά είκοσι χρόνια. Το 1994, χρόνια μετά τον θάνατό του, η ίδια εξέδωσε 43 από τις επιστολές που της είχε γράψει, στο βιβλίο «...και σ’ αγαπώ παράφορα». Μέσα από αυτές τις σελίδες αποκαλύπτεται ένας Εγγονόπουλος διαφορετικός, όχι ο υπερρεαλιστής δημιουργός, αλλά ένας βαθιά ρομαντικός άνθρωπος, ευάλωτος και ερωτευμένος, που εξέφρασε την αγάπη του με την ίδια ένταση και ευαισθησία που χαρακτήριζε και το έργο του.
Πριν ακόμα ξεκινήσει η σχέση τους, ο Εγγονόπουλος έδωσε στη Λένα το ποίημα «Περί Ύψους» , μια ερωτική εξομολόγηση. Εκείνη, μη αντιλαμβανόμενη τότε το νόημα, το έσκισε. Ο ποιητής πληγώθηκε, όμως δεν είπε τίποτα. Χρόνια αργότερα, το ανέσυρε από τη μνήμη του και το δημοσίευσε, στην ποιητική του συλλογή «Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω», διασώζοντας έτσι μια προσωπική στιγμή που μεταμορφώθηκε σε διαχρονικό ποίημα.
Το «Περί Ύψους» δεν έμεινε μόνο στο χαρτί. Ο Εγγονόπουλος το ηχογράφησε ο ίδιος, διαβάζοντάς το με τη χαρακτηριστική, χαμηλότονη φωνή του. Μέσα από τον ήχο, το ποίημα αποκτά μια νέα διάσταση: γίνεται πιο προσωπικό, πιο ανθρώπινο, σαν να απευθύνεται ακόμη στη Λένα.
Οδυσσέας Ελύτης
«Κρατήθηκε μέσα σε μια αδιάλειπτη φτώχεια με την αξιοπρέπεια αληθινού πρίγκιπα. Τους επαίνους τους απόστεργε όσο και τις λοιδορίες. Κοκκινοπρόσωπος, με φωτεινά μάτια και φωνή εξαιρετικά υποβλητική, φορούσε μόνιμα ένα λεπτό χρυσό αλυσιδάκι στο λαιμό και ένα χοντρό χρυσό δαχτυλίδι στο δείκτη του δεξιού χεριού, που ήταν αδύνατον να μην το παρατηρήσεις είτε όταν σου μιλούσε ‒οπόταν συνόδευε την ομιλία του με μεγάλες ιερατικές χειρονομίες‒ είτε όταν σώπαινε και ακινητούσε με τεντωμένο δάχτυλο, ίδια καθώς στις φιγούρες που ζωγράφιζε και που ακολουθούσαν στα πιο πολλά σημεία τους τα βυζαντινά πρότυπα»
Ερριέτη Εγγονοπούλου
«Πάντα ο πατέρας μου πρέσβευε την απόλυτη ελευθερία και την αυθεντικότητα και έλεγε πάντοτε “είμαι ζωγράφος και ποιητής”, αλλά ο ίδιος ένιωθε πρώτα ζωγράφος. Εξασκούσε τη ζωγραφική τις πρωινές ώρες, με το φως του ήλιου, και την ποίηση το απόγευμα»
«Ο πατέρας μου ταύτισε τη ζωή του με την τέχνη. Με ευφάνταστη ευρηματικότητα, με επινοητική δεξιότητα και λογιότητα, με πνευματική επάρκεια και ψυχικό σθένος υπερέβη συμβατικούς περιορισμούς και δεσμεύσεις, βιώνοντας την ελευθερία που του πρόσφερε η υπερρεαλιστική διαλεκτική».
Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου
Τα «τραγούδια» του Νίκου Εγγονόπουλου —η ποιητική του— στοιχειοθετούν μιαν απάντηση στο αίτημα της «ταπεινής τέχνης», μ’ έναν τρόπο άκρως επαναστατικό: καταργούν τον ενιαίο τόνο κι εγκαθιδρύουν ένα παιγνίδι ανάμεσα σε διαφορετικές τονικότητες: ο τόνος της διθυραμβικής έκρηξης σβήνει μέσα στο χαμηλόφωνο λυρισμό· η ρητορικότητα, ο στόμφος εναλλάσσονται με πεζολογία· η άκρατη μελαγχολία ανακόπτεται από την πιο αιχμηρή διακωμώδηση, η ζοφερή διάθεση από ιλαρότητα· τόνοι χαμηλοί εναλλάσσονται με τόνους υψηλούς, χαρμόσυνους, μέσα σε μια συνεχή σχέση αλληλοαναίρεσης, που επιβάλλει την πολυεπίπεδη ανάγνωση και διεγείρει συγκινώντας, συγκινεί τέρποντας και τέρπει δραστηριοποιώντας διανοητικά τον αναγνώστη
